شهرستان اسفراین از شهرستان‌های استان خراسان شمالی می‌باشد. مرکز آن شهر اسفراین است؛ و صفی‌آباد دیگر شهر آن است. این شهرستان در سال ۱۳۸۵، تعداد ۱۸۳٬۱۴۸ نفر جمعیت داشته‌است.[۱]
موقعیت جغرافیایی[ویرایش]
اسفراین بین ۵۶ درجه و ۵۷ دقیقه تا ۵۸ درجه و ۷ دقیقه طول شرقی و ۳۶ درجه و ۴۰ دقیقه تا ۳۷ درجه و ۱۷ دقیقه عرض شمالی واقع شده‌است. این شهرستان از جنوب و جنوب غربی با شهرستان‌های جوین و جغتای، از شرق با خوشاب و سبزوار و از غرب با بجنورد و شیروانهمسایه‌است. ارتفاع شهرستان اسفراین از سطح دریا در بلندترین نقاط قله شاه جهان ۳۰۳۲ متر و در پست‌ترین نقطه حدود هزار متر می‌باشد. اسفراین در حاشیه جنوبی کوه‌های آلاداغ که خود در امتداد شرقی رشته کوه البرز قرار دارد و در قسمت جنوبی به ارتفاعات جغتای می‌پیوندد.مرکز شهرستان اسفراین شهر اسفراین و ارتفاع آن از سطح دریا ۱۲۶۰ متر است. قله شاه جهان در آلاداغ بلندتر از قله‌های دیگر کوه‌های شانو، دلقره، برمهان، پاتو، نادری، خیبران، ارسن، کول، گاوتیغ و قره داش است. ادامه کوه‌های آلاداغ در قسمت غربی شهرستان اسفراین با نام سالوک معروف است. رشته کوه دیگری که به موازات رودخانه جوین قرار دارد در جهت جنوب شرقی- شمال غربی، بین شهرستان‌های اسفراین و سبزوار امتداد پیدا کرده‌است. ارتفاع این رشته کوه از سطح دریا ۱۳۵۳ متر است و مهمترین آن‌ها کوه تپه سیاه و هرده گچی می‌باشد. با داشتن مجموعه صنعتی اسفراین و کارخانه لوله گستر اسفراین از شهرهای مهم صنعتی شرق ایران می‌باشد. شهرستان اسفراین یکی از شهرهای منطقه سربداران محسوب می‌گردد.
این شهر دارای چندین دانشگاه و دانشکده از جمله دانشگاه پیام نور، دانشگاه آزاد، دانشکده فنی و مهندسی اسفراین و دانشکده علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی اسفراین می‌باشد.
تقسیمات کشوری[ویرایش]
شهرها: اسفراین
شهرها: صفی‌آباد
پوشش گیاهی[ویرایش]
پوش گیاهی اسفراین در شهرستان اسفراین دو نوع پوشش گیاهی طبیعی قابل تشخیص است.
الف- جنگلها و مراتع: براساس آمار اداره کشاورزی اسفراین سطح جنگلها و مراتع این شهرستان حدود ۰۰۰/۴۵۰ هکتار می‌باشد که نسبت به کل اراضی زراعی تحت آیش و کشتهای مختلف و باغات که حدود ۷۵۰۰۰ هکتار است رقم قابل ملاحظه‌ای را تشکیل می‌دهد. در این جنگلها که در ارتفاعات شمالی و شمالی شرقی قرار دارند، درختان و درختچه‌هایی مانند پسته، انار، سماق، زبان گنجشک، انجیر، زالزالک، ارغوان، زغال‌اخته، گلابی وحشی، سنجد وحشی (در دره‌ها) و غیره را می‌توان نام برد.
در ارتفاعات ساریگل، سالوک، شاه‌جهان جنگلهای پراکنده‌ای از درخت ارس نیز وجود دارد که در حقیقت نمی‌توان به آن‌ها جنگل اطلاق کرد. این درختان توسط اداره محیط زیست شهرستان اسفراین حفاظت می‌شود.
قسمتی از مراتع شهرستان اسفراین مراتع مشجر هستند. یعنی مراتع و جنگلهای تنک در کنار هم قرار دارند. ۶۰ درصد مراتع حوضه استحفاظی ادارهٔ جنگلبانی اسفراین که بیشتر در ارتفاعات مشرف به شهرستان بجنورد و شیروان هستند مراتع ییلاقی می‌باشند که به سه دسته تقسیم می‌شوند.
۱- مراتع درجه ۱، ۱۰ درصد
۲- مراتع درجه ۲، ۳۰ درصد
۳- مراتع درجه ۳، ۶۰ درصد
۴۰ درصد بقیه مراتع که در جنوب و جنوب غربی شهرستان پراکنده‌اند مراتع قشلاقی هستند. ۸۰ تا ۸۵ درصد مراتع قشلاقی درجه ۳ و ۱۵ درصد بقیه جز مراتع درجه ۲ هستند.
متأسفانه به علت چرای بی‌رویه دامها مراتع در حال تخریب هستند و از وسعت آن‌ها کاسته می‌شود.
ب- گیاهان و بوته‌ها و درختچه‌های پراکنده: این نوع پوشش گیاهی نیز شامل دو قسمت است.
۱- منطقة شمال و شمال‌شرقی که کوهستانی هستند و گیاهان موجود بیشتر شامل گونه‌هایی از قبیل انواع گون، قیاق، پیاز کوهی، فرز، درمنه، خارشتر، بارهنگ، ورک، اسپند، پونه، قارچ، زرشک معمولی است و به آن زرک می‌گویند)، قسنی، استادقدوس، قرپچ (که قبلاً به عنوان ماده‌ای برای شستشو استفاده می‌شده‌است)، نخود وحشی، بومادران و…. است.
نوعی گون به نام Astragalus siliquosus در شیب شمالی کوه شاه‌جهان از طرف روستای در پرچین در ارتفاعات ۲۵۰۰–۱۷۰۰ متر مشاهده می‌شود.[۳] گون از نظر اقتصادی حایز اهمیت خاصی است و همه ساله مقدار قابل توجهی کتیرا ازآن به دست می‌آید.
۲- منطقة جنوب و جنوب غربی که شامل تپه ماهور و تپه‌های نسبتاً مرتفع هستند. گیاهان موجود در این منطقه شامل گونه‌هایی مثل، درمنه، تلخه‌بیان، خار زرد و خار بادبر، بومادران، سالیکورنیا و سالسولا، اسپند، درمنه دشتی، بادبرو … می‌باشد.
قسمتهایی از مراتع شمالی از جمله اطراف روستای سارمران و ارتفاعات شاه‌جهان به دلیل وجود شکار فراوان از زمان رژیم گذشته حفاظت شده اعلام شده‌است.
حیات وحش اسفراین[ویرایش]
شهرستان اسفراین به دلیل موقعیت جغرافیایی و وجود مراتع و جنگلهای پراکنده زیستگاه مناسبی برای حیوانات وحشی است. عمده‌ترین آن‌ها عبارتنداز:
شغال، گورکن و خرگوش که بیشتر در دشت‌ها دیده می‌شوند.
علاوه بر حیوانات فوق، انواع مختلف مار از جمله افعی و کبری، انواع پرندگان همچون، جغد، چوب پا، بوف، سبزقبا، زاغی، کبک، تیهو، زنبورخور، قرقاول، پرستو، لاشخور، انواع گنجشک، انواع بلبل، بلدرچین، سینه سرخ، و غیره نیز در اسفراین وجو دارند.
منابع آب اسفراین[ویرایش]
به‌طور کلی منابع آب تأمین‌کننده آب‌های ناحیه اسفراین بارندگی است و به ویژه از ذوب برف دامنه‌های جنوبی ارتفاعات آلاداغ و شاه جهان ناشی می‌شود. با توجه به ویژگی بارش‌ها، آب‌های جاری غالباً به صورت سیلابهای فصلی و اتفاقی ظاهر می‌شوند. شبکه‌های دایمی به قسمت‌های شمالی دشت محدود می‌شود و فقط رودخانه‌های بیدواز و روئین دارای جریان همیشگی هستند. ذوب برف در ارتفاعات شمالی و نفوذ تدریجی آندر خلل و فج و شکستگیهای تشکیلات زمین‌شناسی سفره آب‌های زیر زمینی را تغذیه می‌کند.
الف- آب‌های سطحی: در ناحیه اسفراین جریان‌های سطحی از گذشته‌های دور دارای اهمیت ویژه‌ای بوده و از آن‌ها بهره‌برداری می‌شده‌است. حمدالله مستوفی در نزهت القلوب می‌نویسد: اسفراین از اقلیم چهارم است …. و هوایش معتدل است. اما چون آب از رودخانه که در پای قلعه‌است می‌آید و آنجا درخت جوز بسیار است ناسازگار می‌باشد. سدسازی و استفاده از آن برای مهار آب‌های سطحی نیز معمول بوده‌است. سد مهار که احتمالاً مربوط به دورة ساسانیان است و بعدها توسط خواجه نجم‌الدین علوی حسینی فرزند خواجه کمال‌الدین فرزند خواجه غیاث الدین از عرفای اواسط دورة تیموری تعمیر و مرمت شد، از آن جمله‌است. آب این سد به زراعت روستاهای اطراف برده می‌شد.
رودخانه‌ها[ویرایش]
کال ولایت این رودخانه که مهمترین رودخانه بخش بام به حساب می‌آید یک رودخانه فصلی است که بیشتر محوطه‌ها و روستاهای فعلی در حاشیه این رودخانه ایجاد شده‌اند.[۲] از شاخه‌های اولیه تشکیل دهنده رودخانه جاجرم می‌باشد. از تلاقی شاخه‌های اولیه خود بنام‌های آب خرق و شیون در حوالی دهستان بام واقع در ۴۲ کیلومتری جنوب خاوری اسفراین تشکیل می‌شود. به همین علت در ابتدا به نام رود بام نیز نامیده می‌شود. از جهت خاور باختری جریان می‌یابد پس از عبور از روستای اردین، دستجرد، حصاری و دریافت چند شاخه دیگر بi نام‌های نهامود، جهان و آستین، در روستای جهان‌آباد با رودخانه اسفراین تلاقی نموده رودخانه جاجرم را به وجود می‌آورد. حوزه آبریز این رودخانه بخش خاوری شهرستان اسفراین واقع می‌باشد. طول این رودخانه ۶۰ کیلومتر بوده و وسعت حوزه آبریز آن بالغ بر ۸۰۰ کیلومتر مربع می‌باشد. این رودخانه دارای جریان فصلی بوده و بهار دارای آب می‌باشد.[۳][۴]
رودخانه بیدواز (میلانلو): رودخانه بیدواز از رودخانه‌های مستقل شمال حوضه مرکزی ایران به حساب می‌آید. سرچشمه‌های این رودخانه کوه‌های شاه نظر، برمهان و تبران در ۱۸ کیلومتری شمال اسفراین است که بعد از مشروب ساختن آبادی‌های سرخ قلعه، سرچشمه، اردوغان، بیدواز، قلعه سفید، دنج، پرکانلو، قزاقی و شهر اسفراین در نهایت در غرب شهر اسفراین در دشت پخش می‌شود. این رودخانه با شیب بستری به‌طور میانگین قریب به یک درصد منطبق بر شیب عمومی دشت اسفراین از شمال شرق به جنوب غرب این دشت جریان دارد. کیفیت آب رودخانه بیدواز بعد از نواحی سرچشمه‌ها و سرشاخه‌های اصلی آن به ویژه به دلیل عبور این رودخانه از محدوده‌های شهری و روستایی و تخلیه فاضلاب‌ها در آن به سرعت کاهش می‌یابد. تا پیش از احداث سد بر روی این رودخانه آب این رودخانه تماماً به مصرف کشاورزی می‌رسید ولی با احداث سد میزان آبی که به بخش‌های پایینی دشت وارد می‌شود بسیار کم است و سیلاب‌ها نیز در سال‌های اخیر به حداقل رسیده و به‌طور کلی آبدهی آن بسیار کاهش یافته‌است. این رودخانه در روستای قهرمان آباد با رودخانه بام یا کال ولایت تلاقی کرده و رودخانه قره سو یا جاجرم را تشکیل می‌دهد. آبدهی آن در مدت ۱۲ سال نمونه برداری ۲۸/۸ میلیون متر مکعب در سال بوده و حداکثر آبدهی لحظه‌ای آن ۴/۱۱۱ متر مکعب در ثانیه اندازه‌گیری شده‌است که نشانگر شدت سیلابی بودن آن است. طول رودخانه ۷۵ کیلومتر و مساحت حوضه آبریز آن ۸۰۰ کیلومتر مربع را بالغ می‌شود[۵] این رودخانه نقش مهمی در ایجاد استقرارهای دوره اسلامی داشته‌است.[۶]
قومیت[ویرایش]
مهمترین قومیت‌های ساکن شهرستان اسفراین عبارت‌اند از: کردها، ترک‌ها، تات‌ها و بربرها. کردها: که کرمانج نیز گفته می‌شوند، نخستین بار در زمان شاه عباس و به دستور وی در حدود سال 1000 هـ. ق از نواحی غرب ایران به شمال خراسان کوچانده شدند کردهای ساکن شهرستان اسفراین حدود 39 طایفه هستند که مهمترین آن‌ها عبارت‌اند از: استاجلوها، جافکانلو، جهانبگلو، اصطخری، امیرانلو، پرکانلو، پهلوانلو، توپکانلو، زعفرانلو، قاشکانلو، میلانلو و ... جمعیت آن‌ها 52391 نفر (10888 خانوار) و منطقه غالب سکونتی آن‌ها شهر اسفراین و بخش مرکزی آن است[۷] ترک‌ها: که شامل ایل‌های گرایلی، شهریاری و بغایری هستند. کلنل ادوارد ییت در سال ۱۸۹۷ که خود به منطقه اسفراین سفر کرده است در سفرنامه خود از خراسان و سیستان راجع به ترکان بغایری می‌نویسد: تمام ناحیة بام و صفی‌آباد در اشغال ترکهای بغایری بود که شمار آن‌ها به ۱۳۰۰ خانوار می‌رسید. اینان دو تیره بودند، تیره ای که جزء بام محسوب می‌شدند ۸۰۰ خانوار و تیره ای که بخش صفی‌آباد بودند که شمار آن‌ها ۵۰۰ خانوار بود(ییت، 1365).برخی دیگر از ترکهای این منطقه تیمورتاش هستند که شاخه ای از ترکهای شهریاری اند مانند ساکنین روستای سرخ قلعه. جمعیت ترک‌ها 23886 نفر (5128 خانوار) و منطقه غالب سکونتی این قوم، بخش بام و صفی آباد است که البته بخشی از آن‌ها در سال‌های اخیر به شهر اسفراین مهاجرت کرده‌اند.[۸] تات‌ها: تات‌ها یا فارس‌ها که برخی از آنان از بومیان اولیه شهرستان اسفراین می‌باشند، پس از کشتارهای جمعی مردم به وسیله مغولان تعداد کمی از آنان باقی مانده که به کوه‌ها و دره‌ها پناهنده شده اند. تات‌های اسفراین، عموماً در روستاهای بیدواز، نیش کش، گنجدان (گژدان)، کوران، قلعه شور و روئین سکونت دارند. دیگر فارس‌های منطقه از منطقه سبزوار به این جا آمده‌اند و در نواحی هم مرز با شهرستان اسفراین ساکن شده‌اند. جمعیت تات‌ها 41402 نفر (8778 خانوار) و منطقه غالب سکونتی این قوم بخش‌های غربی و شمالی شهرستان اسفراین را شامل می‌شود .[۹] بربرها: هزاره‌های فارس نژاد شیعه مذهب‌اند که از لحاظ ظاهری به مانند نژاد زرد شرق آسیا می‌باشند. آن‌ها در اواخر حکومت قاجاریه به نواحی شرقی خراسان وارد شدند. این مردمان به وسیله یکی از تاجران معروف خراسان به نام رضا مهدوی برای تصرف املاک عبدالرضاخان شجاع الدوله و محمد ابراهیم خان روشنی به اسفراین آورده شدند. این افراد اکنون در روستاهای شمال جاده سبزوار، بین اتیمز و دو راهی بام مثل قاسم آباد، عباس آباد و ولی آباد سکونت داشته و به کشاورزی مشغول می‌باشند. این بربرها از تیره‌های مختلفی تشکیل می‌شوند .[۱۰]
آثار باستانی شهرستان اسفراین[ویرایش]
آرامگاه‌ها[ویرایش]
مقبره بابا قدرت[ویرایش]
شماره ثبت در فهرست آثار ملی: ۱۱۰۵۲ موقعیت: شهرستان اسفراین، بین روستای نصرآباد و بابا قدرت بنای مقبره باباقدرت از آثار تاریخی ارزشمند شهرستان اسفراین به‌شمار می‌رود که تاریخ دقیق ساخت آن معلوم نیست، ولی اغلب آن را به دورهٔ صفوی نسبت می‌دهند. برجسته-ترین ویژگی این اثر تلفیق معماری دستکند و افزوده‌است. بنای مقبره در دل تپه‌ای حفر شده و متشکل از یک دالان دستکند به طول حدود ۴۰ متر و یک اتاق گنبددار در انتهای دالان است که در آن قبری وجود دارد. به اعتقاد مردم و اهالی روستاهای مجاور این مکان مرقد یکی از نوادگان محمد تقی به نام بابا حسین، معروف به بابا قدرت است.[۱۱]
آرامگاه رشید الدین محمد بیدوازی[ویرایش]
شماره ثبت در فهرست آثار ملی: ۲۱۹۲ موقعیت: شهرستان اسفراین، روستای بیدوار آرامگاه رشید الدین محمد بیدوازی از یادمانهای دورهٔ ایلخانی در شهرستان اسفراین است. پلان این آرامگاه از نوع هشت ضلعی گنبددار است و در قسمت فوقانی دیوارها، در نمای داخلی، دو ردیف کتیبهٔ گچبری به خط ثلث بر متن لاجوردی نقش شده‌است. در قسمتی از کتیبهٔ ردیف اول در ضلع شرقی، صاحب آرامگاه، نوادهٔ شیخ همام و نبیره شیخ احمد غزالی صاحب تبار معرفی شده و کتیبه ردیف دوم شامل ده آیهٔ آغازین سوره فتح است. مصالح اصلی این بنا را قلوه سنگ، ملات گچ و آهک تشکیل داده و احتمالاً در دوره صفویه قسمت‌های بالایی گنبد با آجر تعمیر و به وسیلهٔ کلاف چوبی مستحکم شده‌است.
آرامگاه شاهزاده محمد باغشجرد[ویرایش]
شماره ثبت در فهرست آثار ملی: ۵۹۵۰ موقعیت: شهرستان اسفراین، روستای باغشجرد آرامگاه باغشجرد یکی دیگر از بقاع متبرکهٔ شهرستان اسفراین است که احتمالاً دورهٔ صفوی بنا شده‌است. پلان بنا به صورت مربع شکل است و چهار ورودی در جهات اصلی داشته که فعلاً فقط ورودی شرقی باز است و سایر ورودی‌ها به شکل تاقنما درآمده‌اند. در نمای داخلی، بر حاشیهٔ ورودی‌ها و در حد فاصل تاقچه‌ها نقوش گیاهی و ترنج‌های هندسی نقش شده و در قسمت افریز کتیبه‌های قرآنی و بر جرز ورودی ادعیه به رنگ سفید در متن لاجوردی دیده می‌شود.[۱۱]
آرامگاه امامزاده حمزه بن موسی (دهنه شیرین)[ویرایش]
شماره ثبت در فهرست آثار ملی: ۵۱۵۱ موقعیت: شهرستان اسفراین، روستای دهنهٔ شیرین بقعه امامزاده حمزه بن موسی از آثار مذهبی-تاریخی دورهٔ صفوی در شهرستان اسفراین است. طرح کلی پلان بنا مربع شکل است که به وسیلهٔ سه کنج در گوشه‌ها فضای مناسب برای استقرار گنبد بر فراز آن فراهم شده‌است. در ضلع جنوبی بنا ایوان کاشیکاری شده‌ای وجود دارد. نمای داخلی آرامگاه با نقوش گیاهی و کتیبه‌های قرآنی و ادعیه به خط ثلث تزیین شده‌است. اغلب نقوش و کتیبه‌ها متعلق به دوران قاجار است.[۱۱]
آسیاب‌ها[ویرایش]
آسیاب آبی یا آسیا اووی دستگاهی بوده‌است که برای خرد کردن گندم و سایر غلات و برای درست کردن آرد وجود داشته‌است و با استفاده از تکنیک سرعت آب یا فشار آب کار می‌کرده‌است در ایران تقریباً در هر شهر و روستائی در قدیم آسیاب آبی وجود داشته‌است و قدمت این آسیاب‌ها را به سلسله پادشاهی ساسانیان نسبت می‌دهندشیوه کار آسیاب‌های آبی طرز کار این آسیاب‌ها اینطور بوده که در مسیر جریان آب منزلی را با ارتفاع بیشتر از معمول سایر منازل بنا می‌کردند که محل انبار گندم و لوازم آسیاب بوده در نزدیک این منزل معمولاً بند آب قرار داشته که آب را در ان جمع‌آوری می‌کردند (کار یک مخزن بزرگ را انجام می‌داده‌است) عمده‌ترین قسمت آسیاب تنوره عمودی آن است که به صورت مخروطی ناقص و وارونه طراحی و ساخته می‌شده‌است، به گونهای که آب ذخیره شده در آن ز سوراخی کوچک با فشار پره‌های آسیاب را به حرکت درمی‌آورد. (چندین قطعه سنگ مدور (حدود ۲۰ قطعه) به قطر تقریبی۸۰ سانتی‌متر و ارتفاع ۳۰ سانتی‌متر که درون ان به میزان ۲۰ سانتی‌متر سوراخ شده‌است را از بالای خانه ساخته شده به سمت پائین روی هم گذاشته که آب از درون این سنگ‌ها با فشار به پائین هدایت شده) در زیر این سنگ‌ها (تنوره مخروطی شکل) که آب از درون ان با فشار خارج می‌شده یک پره چوبی قرار داشته که با برخورد پر فشار آب از انتهای مخروط (انتهای قیف) با ان به حرکت در می‌آید چرخش این پره چوبی باعث ذخیره شدن نیرو در ان می‌گردد و این نیرو به وسیله یک میله که دو سر ان چرخ دنده قرار داشته به دو سنگ اصلی آسیاب که توضیحات این سنگ در ادامه خواهد آمد منتقل شده و باعث چرخش سنگ بالائی آسیاب می‌گردد در کنار این دو سنگ مخزن گندم قرار دارد که گندم از آنجا به داخل سوراخی که در وسط سنگ بالائی آسیاب تعبیه شده وارد می‌گردد و این گندمها در بین سنگ‌های آسیاب قرار گرفته و موجب خرد شدن و بادوران سنگ آسیاب نهایتاً تبدیل به ارد می‌گردند. مسئول تحویل بار گندم و جو فردی به نام کوالانچی بوده‌است که علاوه بر مسئولیت قبلی مسئولیت ارد کردن گندمها را نیز داشته‌است بزرگترین آسیاب همین آسیابی بوده که در انتهای روستا قرار داشته و در هر شبانه روز توان آسیاب ۱۲ خرکی بار معادل ۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰ کیلو را داشته‌است شروع فعالیت این آسیاب‌ها معمولاً از اول میزان (پائیز) تا یکماه بعد از عید (اوایل اردیبهشت) بوده و علت ان هم بخاطر این موضوع بوده که در این مدت کشاورزان محصول خود را جمع‌آوری کرده و گندمهای خود را جهت تهیه ارد به آسیاب‌ها می‌سپردند. اوج کاری آسیاب‌ها در فصل پائیز به حدی بوده‌است که آسیاب‌های روستا نیز در برخی مواقع قادر به پاسخگوئی به برخی اهالی روستا که دیرتر گندم و جو خود را برداشت کرده بودند نمی‌شد (چرا که باید در انتظار طولانی برای تهیه ارد خود می‌ماندند) و آن‌ها مجبور بودند برای تهیه آرد خود به روستای خرق (که در تمام فصول سال آسیاب‌هایش دائماً بعلت وجود آب فراوان فعال بودند) مراجعه و یک شبانه روز در آنجا اقامت کنند تا گندم خود را ارد کنند. میزان دستمزدی که کشاورزان به آسیابان پرداخت می‌کردند از هر ۱۰۰کیلو گندم چهار و نیم کیلو ارد بوده‌است. از طرفی در این مدت (پائیز تا یک ماه بعد از عید) کشاورزان جهت آبیاری مزارع خود به آب کمتری نیاز داشتند و بعلت بارش‌های پائیزی رودخانه روستا سرشار از آب‌های روان بوده و اصطلاحاً زمان پرآبی روستا بوده‌است اما در سایر فصول (بهار و تابستان) نیز این آسیاب‌ها تعطیل نمی‌شدند این آسیاب‌ها با تغییراتی که در قطعات آسیاب خود می‌دادند از جمله جابجائی دو سنگ کوچکتر با دو قطعه سنگ اصلی (که گندمها در درون ان ریخته می‌شده و عمل آسیاب رو انجام می‌داده‌اند) موجبات فعال ماندن این آسیاب‌ها را فراهم می‌نمودند این مر بیشتر بدین علت انجام می‌شد که اولاً آسیاب در مواقع کم‌آبی با فشار آب کمتر نیز فعال باشد و نیاز به آب پر فشار نداشته باشد و از طرفی فعال ماندن این آسیاب موجب مراجعه اهالی روستا و سایر روستاها و نهایتاً درآمد بیشتر به آنان نیز می‌شد.
آسیاب آبی بام[ویرایش]
در یکی از دوران‌های پر رونق روستای بام و زمانی که روستای بام بسبب موقعیتهای اجتماعی و کشاورزی (اقتصادی) که داشت، مورد توجه سایر روستاها بود یکی از دلایل توجه به روستای بام وجود آسیاب‌های آبی بود. زمان دقیق ساخت آسیاب‌های آبی دقیقاً مشخص نیست، اما زمان زوال و ازبین رفتن آن‌ها تقریباً مشخص است که در ادامه بدان اشاره می‌نماییم. چگونگی پیدایش، ساخت و نحوه کار این آسیاب‌ها می‌تواند مورد توجه باشد. تعداد ۵ آسیاب آبی در روستای بام وجود داشت که ضمن اینکه این آسیاب‌ها در نقاط مختلف بام پراکنده بودند اما دو ویژگی مشترک داشتند اول آنکه اکثر آن‌ها در مسیر جوی بام (که دارای آب فراوانی بوده‌است) قرار داشتند که از لحاظ موقعیت مکانی، یکی در بالای روستا (معروف به یوخارکو درمن (آسیاب بالا)) متعلق به حاج سید رضا هاشمی، اول جاده خرق- بام قرار داشت و یکی در تپه سرخ (معروف به سرخ درمن) متعلق به حاج الله وردی راوخی در مسیر سمت چپ بام به راوخ و دیگری در مسیر منتهی به نظر گاه مسیر منتهی به دوقوز دره(۹ کوه) از سمت گونی باغ) متعلق به حاج اسماعیل اسحاق و دیگری در قارشی معروف به درمن آقای سروری (معروف به کافرها) و آخرین آسیاب نیز در انتهای روستا اول راه سوملا (معروف به تای که درمن (آسیاب پائین))که متعلق به حاج غلام حسین بگی و سپس فرزندان ایشان کربلائی حسین بگی –حاج حسن بگی – رمضانعلی بگی – حاج یحیی بگی بوده‌است. دوم اینکه این آسیاب‌ها برای حمل و نقل بهتر گندمها و همچنین ارد تولید شده در مسیر راه‌ها قرار داشتند که همین‌طور که پیداست سه آسیاب از ۵ آسیاب در راه‌های اصلی قرار داشتند شاید این سؤال پیش اید که علت وجود این تعداد آسیاب چه لزومی داشته‌است؟ پاسخ این سؤال روشن است ان زمان روستای بام دارای موقعیت خاصی از لحاظ جمعیت و میزان زمین‌های زیر کشت گندم و جو و همچنین آب فراوان و جاری دو رودخانه اصلی روستای بام بوده‌است این عوامل موجب شده بود که روستای بام علاوه بر مرکزیتی که نسبت به سایر روستاها داشته جهت تأمین نیاز خود و همچنین سایر روستاهای دیگر لزوماً آسیاب‌های متعددی داشته باشد. در حال حاضر از این آسیاب‌های آبی بقایایی بجا مانده که بهترین ان در انتهای روستا و در تلاقی کال و مسیر معروف به سوملا قرار دارد (آسیاب پائین)
معدن و روش ساخت قطعات آسیاب‌ها بام ساخت و تهیه قطعات این آسیاب‌ها توسط خود اهالی روستا انجام می‌پذیرفته سنگ‌های آسیاب را از محل شاوی پشت کوه قارا قوزی (کوه سیاه) که دارای سنگ‌های سفت و محکمی می‌باشد می‌آوردند. بدین ترتیب که ابتدا با یک میله آهنی به نام بایرام که زائده‌ای نیز بر سرش داشته سوراخی با عمق ۴۰ سانتی‌متر حفر و سنگریزه‌های داخل سوراخ را با زائده‌ای که بر سر ان میله آهنی بوده بیرون می‌کشیدند و سپس باروت داخل ان می‌ریختند و با سمبه آن را فشار داده تا خوب باروت‌ها فشرده شده بعد از آنکه سوراخ خوب پر شده با چاشنی و فتیله‌ای که کار می‌گذاشتند موجبات انفجار را بوجود آورده، قطعات سنگ از کوه جدا شده و سپس زائده‌های آن را جدا می‌کردند و با تعدادی گاو قوی با گاری آن را به روستا منتقل و آن را تراش می‌دادند اندازه قطر سنگ‌های اصلی آسیاب ۷ وجب بوده (که در اصطلاح روستا بدان ۷ پنجه می‌گویند) که حدوداً معادل ۱۲۰ سانتی‌متر و ارتفاع آن‌ها حدود ۲۵ تا ۳۰ سانتی‌متر می‌باشد. تراش این سنگ (دو قطعه سنگ اصلی آسیاب که به سنگ زیرین و زبرین مشهور است) معمولاً یکسال طول می‌کشید و تراش سایر سنگ‌ها که کوچکتر بوده‌اند و داخل آن را می‌بایست برای ورود و خروج اب (تنوره عمودی)، سوراخ می‌کردند زمان کمتری نیاز داشته‌است. با اختراع دستگاه بخار و همچنین جایگزین کردن سوخت فسیلی از جمله گازوئیل و پدید آمدن نیروی محرکه جدید به جای اب، و به دنبال ان صنعتی شدن ابزار و دستگاهای سنتی، آسیاب‌ها نیز از غافله صنعتی شدن عقب نمانده و به روستای ما هم سرک کشیدند
صنعت و معدن[ویرایش]
تعداد صنایع موجود شهرستان اسفراین ۵۶ واحد می‌باشد. تعداد معادن دارای پروانه بهره‌برداری شهرستان ۳۰ فقره با ذخیره قطعی ۲۶ میلیون تن می‌باشد. سنگ آهک و گچ از عمده‌ترین معادن در سطح این شهرستان می‌باشد. از صنایع در دست احداث می‌توان به کارخانه سیمان سفید، پودر لاستیک و CNG اشاره کرد.
مهمترین واحدهای صنعتی شهرستان اسفراین[ویرایش]
- مجتمع صنعتی (فولاد) اسفراین (کیلومتر ۱۲ بجنورد)[۱]
- کارخانه لوله گستر اسفراین (کیلومتر ۱۰ بجنورد)[۲]
- تولیدی فولاد کیمیای صبا (شهرک صنعتی اسفراین) [۳]
- آذین فورج (کیلومتر ۵ بجنورد)[۴]
- تعاونی رویان شیمی (رویین)
- تعاونی آرد والسی مطهر (کیلومتر۲۵ سبزوار)
- پست ۴۰۰ کیلوولت اسفراین
جاذبه‌های گردشگری[ویرایش]
پارک ملی ساریگل: منطقه ساریگل با وسعتی معادل ۲۸۰۰۰ هکتار در شرق شهرستان اسفراین واقع شده‌است. این پارک در فاصلهٔ ۸ کیلومتری اسفراین و ۹۰ کیلومتری مرکز استان قرار گرفته‌است. پارک ملی و منطقه حفاظت شدهٔ ساریگل با توجه به ناهمواری و منابع آب نسبتاً فراوان، به‌ویژه در خانوادهٔ پرندگان، تنوع جانوری قابل توجهی دارد. پستانداران این زیست-بوم نیز اگر چه جزو گونه‌های استثنائی محسوب نمی‌شوند، اما تنوع نسبتاً خوبی دارند. از جمله مهمترین پستانداران و پرندگان ساریگل می‌توان به پلنگ، کفتار، گرگ، روباه، گربه وحشی، قوچ اورال، بز، آهو و کبک اشاره کرد. همچنین این منطقه حفاظت شده با بیش از ۲۰۰ گونه گیاهی از تنوع خوبی برخوردار است که قسمت عمده گیاهان منطقه را گونه‌های گلدار تشکیل می‌دهد.
-پارک ملی سالوک: پارک ملی و منطقه حفاظت شدهٔ سالوک با وسعتی حدود ۱۷۰۰۰ هکتار در شمال غربی شهرستان اسفراین قرار گرفته و فاصله آن تا مرکز استان خراسان شمالی ۳۰ کیلومتر است. پارک ملی و منطقه حفاظت شدهٔ سالوک تنوع جانوری خوبی دارد و یکی از مهمترین مناطق حفاظت شده ایران از نظر زندگی جانوری است. شرایط توپوگرافی دشتی-کوهستانی منطقه باعث شده‌است که این منطقه یکی از متنوع‌ترین زیستگاه‌های گونه‌های وحشی ایران به‌شمار آید. قسمت شمالی پارک سالوک کوهستانی و زیست‌بوم حیوانات گوناگون کوه‌زی و قسمت جنوبی آن نیز مناسب زیست حیوانات دشت‌زی است. همچنین در کف دره‌های این پارک گونه‌های درختی و درختچه‌ای مانند زرشک، بید، انجیر و گردو و در مناطق مرتفع گونه‌های ارس به صورت پراکنده و انبوه دیده می‌شود.
انتخاب حالت کور رنگی
سرخ کوری سبز کوری آبی کوری سرخ دشوار بینی سبز دشوار بینی Blue difficult to see تک رنگ بینی تک رنگ بینی مخروطیتغییر رنگ فونت:
رنگ اصلی:
رنگ دوم:
تغییر رنگ پس زمینه:
تغییر اندازه فونت:
تغییر فاصله بین کلمات:
تغییر فاصله بین خطوط:
تغییر نوع موس:
تغییر فونت