اداره کل دامپزشکی استان خراسان شمالی

زوایای پنهان شاخص عملیاتی یک دامپزشک با دیتابیس مچ‌بند هوشمند

دکتر حسین یاوری

دامپزشک، متخصص بهداشت و بیماری‌های آبزیان

این یادداشت قرار است با نگاهی متفاوت مبتنی بر پرسش هایی در قالب «آیا می دانید؟!» به ریشه یابی بخشی از نادیده انگاشتن های دامپزشکی بپردازد. باید بپذیریم دنیای امروز ما بیش از هر زمان دیگری در گذشته، در اعداد و ارقام غرق شده است، بی آنکه متری یا شاخصی برای سنجش بخشی از آمارهای منتشر شده ارائه داده شود.

طی سال های اخیر انتشار گزارش فعالیت یا عملکرد سازمان ها چه در بخش خصوصی و چه در بخش دولتی در میان جامعه و گروه های مختلف افراد، بسیار سریعتر از قبل رد و بدل می شود که این سرعت جابجایی اطلاعات،  فضای رسانه ای امروز را بحث‌برانگیز از گذشته نموده است. یکی از این مصداق ها که در نوشته ها و مقالات یا گفتگوهای روزمره‌ی حوزه‌ی دامپزشکی به صورت گسترده مورد استفاده قرار می گیرد، واژه هایی با بار معنایی نادیده انگاشتن دامپزشکی می باشد که اگر  در پی ریشه یابی یا علل رواج این واژه ها نباشیم، ممکن است  مفهومی که دقیقاً‌ از آن در ذهن داریم مشخص نشود.

 «مخدوم بی عنایت» از جمله همین واژه ها می باشد که سال گذشته توسط استاد فرزانه چهره ماندگار دامپزشکی دکتر حسن تاجبخش وارد گفتگوهای دامپزشکی شد و از جمله کلماتی است که در چندین یادداشت مورد بحث قرار گرفته است و در این نوشتار بر آنیم فعالیت بخشی از فعالان دامپزشکی را با روشی دیگر بیان کنیم تا وزن تحلیلی این قبیل کلمات به شکلی دیگر تغییر یابد.

پس اجازه دهید در همین ابتدا به اجمال به تعریف دو شاخص مهم یعنی شاخص عملیاتی و عملکردی بپردازیم تا هم شرایط سخت کاری و هم فعالیت شغلی حوزه ی دامپزشکی را به صورت علمی در معرض قضاوت عموم قرار داده باشیم و از طرفی سبب شود نگرش ها به این فعالان عرصه ی بهداشت، توسعه و اقتصاد، با آشکار شدن مباحث تغییر مثبت تری به خود بگیرد:

«شاخص عملکرد» که نشان می‌دهد ما تا چه حد به هدف خود نزدیک شده ایم؛ به عنوان مثال، "سطح ایمنی بعد از واکسیناسیون در یک جمعیت دامی" یک شاخص عملکردی است.

«شاخص عملیاتی» نشان می‌دهد که که دامپزشکی با چه فعالیت هایی و با چه هزینه‌هایی کار کرده است تا محصول نهایی (یعنی همان افزایش سطح ایمنی) در جمعیت دامی تولید شود. سطح تحصیلات، هزینه ایاب و ذهاب، خرید واکسن و …، همگی در این گروه قرار می گیرند.

با این وجود، همه ما در طول روز علاوه بر دو شاخص فوق با شاخص‌های دیگری نیز  مواجه می‌شویم و حتی خودمان هم به شکل های مختلف، شاخص‌های متنوعی را تعریف می‌کنیم و سبک های متفاوتی را برای گزارش عملکرد، مورد استفاده قرار می‌دهیم که به عنوان نمونه می توان از مدل داشبورد مدیریتی که در بین مدیران چند سالی است از شهرت بیشتری برای گزارش و کنترل عملکرد برخوردار است، نام برد.

در این نوشتار می‌خواهیم یک تقسیم‌بندی دیگر از شاخص‌ها را با هم مرور کنیم، چرا که قرار است سبک ثبت داده ها و گزارشات با استفاده از تکنولوژی ساده تر و در دسترس تری نسبت به داشبورد مدیریتی مبتنی بر شاخص عملیاتی در حوزه ی دامپزشکی یعنی با استفاده از «مدل مچ‌بند هوشمند» را ارائه دهیم.

مچ بندهای هوشمند امروزه برای ثبت فعالیت های روزانه ورزشی از قبیل مسافت پیموده شده، زمان طی شده، ساعت خواب و بیداری و ...، تقریبا علاوه بر ورزشکاران، مورد استفاده عموم نیز قرار می گیرد.

ایده ی این مدل گزارش پس از آشنایی نگارنده با کارکرد مچ بند هوشمند در ذهن تداعی شد که اگر سال 1384 بعد از شیوع بیماری لکه سفید میگو در بوشهر، مچ بند هوشمند قرار بود گزارش فعالیت دامپزشکی را بر مبنای شاخص عملیاتی ارائه دهد، کدام آمارها علاوه بر گزارش های روتین در معرض عموم قرا می گرفت؟ تا اینکه 14 مهرماه این فرصت پرسشگری را مجدد به این کمینه داد تا برخلاف نظر اکثر صاحب نظران که معتقدند ما ایرانیان پرسشگر نیستیم، بنای این گزارش را با پرسش های مکرری با  "آیا می دانید" و بر اساس مدل مچ بند هوشمند بچیند تا  همراه شود با این گفته ی نظریه پردازان که یکی از روش¬های مهم  توسعه و تحول برای تغییر نگرش با پرسشگری آغاز می شود.

پس بیایید بدون هیچ توضیح اضافی بعد از این مقدمه بپرسیم:

 - آیا می دانید برای بازدید بهداشتی یک استخر یک هکتاری میگو، کارشناس بازدید کننده باید چند متر پیاده روی کند؟ 400 متر

 - آیا می دانید یک مزرعه 20 هکتاری میگو چند استخر یک هکتاری دارد؟ 14 استخر

 - آیا می دانید برای بازدید کامل استخرهای یک مزرعه بیست هکتاری، کارشناس فنی دامپزشکی حداقل چند کیلومتر باید پیاده روی کند؟ حداقل 3 کیلومتر

 - آیا می دانید سایت پرورش میگوی حله بوشهر چند مزرعه میگو دارد؟ 55 مزرعه

 - آیا می دانید همین حالا چند سایت پرورش میگو آماده بهره برداری است؟ 10 سایت

 - آیا می دانید برای یک مرحله بازدید از سایت حله چند کیلومتر باید پیاده روی کرد؟ 165 کیلومتر

- آیا می دانید فاصله بوشهر تا شیراز  چند کیلومتر است؟ 210 کیلومتر

 - آیا می دانید در سال 1384 چند مزرعه در استان بوشهر زیر کشت رفته بود؟ 150 مزرعه

 - آیا می دانید حداقل چند بار به صورت عملیاتی از تمام مزارع در آن سال بازدید انجام گرفته بود؟ 3 بار

 - آیا می دانید کارشناسان دامپزشکی در آن سال حداقل در دمای 40 درجه و رطوبت (شرجی) 90 درصد، چند کیلومتر راهپیمایی کردند؟ 1400 کیلومتر

 - آیا می دانید فاصله بوشهر تا تهران چند کیلومتر است؟ 1000 کیلومتر

 - آیا می دانید در حال حاضر فقط در بوشهر چند هکتار مزرعه پرورش میگو آماده بهره برداری است؟ 7800 هکتار

 - آیا می دانید برنامه ی توسعه مزراع میگو کشور چند هکتار است؟ 60 هزار هکتار

 - آیا می دانید برای یک مرحله بازدید بهداشتی از این مزارع نیاز است کارشناسان دامپزشکی حداقل چند کیلومتر پیاده روی کنند؟ 120 هزار کیلومتر

نمی دانم با قانون مورفی آشنایی دارید یا نه!

 - آیا می دانید به موارد بیماری در بخش خصوصی دامپزشکی چه می گویند؟ کیس

 - آیا می دانید کلینسین های دامپزشکی بیشترین مراجعات دامداران را برای ویزیت کیس های بیمار را دقیقا چه زمانی ذکر می کنند؟ هنگام بستن درب مطب (قانون مورفی)

- آیا می دانید صدای زنگ موبایل برای کلینیسین های دامپزشکی برای سخت زایی یا پرولاپس رحم بیشتر چه ساعتی از شبانه روز  به صدا در می آید؟ ساعت 2 یا 3 بامداد

 - آیا می دانید بیشترین زنگ ها کدام روز اتفاق می افتد؟ ایام تعطیل

 - آیا می دانید روش اخذ تاریخچه در دامپزشکی برای گرفتن اطلاعات از کارگران دامداری چگونه باشد؟ کارآگاهی

 - آیا می دانید میانگین واکسیناسیون دام سبک مدنظر برای یک واکسیناتور در روز چند راس است؟ 700 رأس

 - آیا می دانید حداقل میانگین فاصله اکیپ از دامداری برای دام سبک چند کیلومتر در نظر گرفته می شود؟ 40 کیلومتر

- آیا می دانید برای واکسینه شدن 700  راس دام، چند کیلومتر خودرو رانده می شود؟ 80 کیلومتر

 - آیا می دانید میانگین بازدید یک اکیپ برای واکسیناسیون دام سبک در سال چند نوبت است؟ 5 نوبت

آیا می دانید برای پنج نوبت واکسیناسیون سالیانه 700 راس دام سبک چند کیلومتر خودرو در سال رانده می شود؟ 400 کیلومتر

- آیا می دانید جمعیت با دو میلیون راس دام سبک چند کیلومتر در سال اکیپ های دامپزشکی فقط خودرو می رانند؟ یک میلیون و دویست هزار  کیلومتر

 - آیا می دانید جمعیت دام سبک ایران چند میلیون راس برآورد می شود؟ 60 میلیون راس

 - آیا می دانید برای یک دوره یکساله واکسیناسیون دام سبک، باید چند کیلومتر خودرو راند؟ 36 میلیون کیلومتر

 - آیا می دانید فاصله کره زمین تا کره ماه چند کیلومتر است؟ ۳۴۰ هزار کیلومتر

 - آیا می دانید میانگین واکسیناسیون دام سنگین مدنظر برای یک واکسیناتور در روز چند راس است؟ 60 راس

 - آیا می دانید میانگین بازدید یک اکیپ برای واکسیناسیون دام سنگین در سال چند نوبت است؟ 6 نوبت

 - آیا می دانید جمعیت دام سنگین کشور چند راس است؟ 6 میلیون راس

 - آیا می دانید برای 6 نوبت واکسیناسیون سالیانه 6 میلیون راس دام سنگین چند کیلومتر خودرو در سال رانده می شود؟ 600 هزار کیلومتر

- آیا می دانید مقصد بیشتر  این اکیپ ها  کجاست؟ حریم روستاها

 - آیا می دانید دامپزشکی بیشترین هزینه را بر مبنای شاخص عملیاتی در اقتصاد، بهداشت و توسعه با این حجم عملیات در کشور به عهده دارد؟ پاسخ از شما

 - آیا می دانید بیماری‌های عفونی بین انسان و دام چندر درصد مشترک‌ است؟ بیش از 60 درصد

 - آیا می دانید سهم دامپزشکی (خصوصی و دولتی) از بودجه سلامت چه میزان است؟ صفر ریال

 - آیا می دانید در این یادداشت به چند درصد فعالیت های دامپزشکی بر مبنای شاخص عملیاتی هنوز اشاره نشده است؟ بیش از 80 درصد

 - آیا می دانید بر اساس تجربه نگارنده مشارکت در پاسخ به سوال فوق برای نام بردن سایر فعالیت های دامپزشکی بر اساس مچ بند هوشمند در بین جامعه دامپزشکی چند درصد خواهد بود؟ کمتر از نیم درصد

آیا می دانید در پایان یادآوری کدام بیت حضرت حافظ شاید خالی از لطف نباشد؟

بی مزد بود و منت، هر خدمتی که کردم    یارب مباد کس را، مخدوم بی عنایت

 "شاد و تندرست باشید، چهاردهم مهرماه روز ملی دامپزشکی مبارک باد"